टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालय - भाग १
"तुम्ही माशांना कसे निरखून पहात आहात ते पहायला आलेल्या माशांच्या थव्यांकडे टक लावून त्यांना पाहण्यासाठी सिंगापूरला चला." अशा अर्थाची एक जाहिरात पूर्वी सिंगापूर एअरलाइन्सकडून केली जात असे. त्यासाठी सिंगापूरला जाण्याचा योग कांही अजून माझ्या आयुष्यात आला नाही, पण असंख्य माशांच्या डोळ्याला डोळा भिडवून त्यांना अमोरासमोर पाहण्याची अपूर्व संधी मला अॅटलांटा येथील टायटॅनिक एक्वेटिकच्या जॉर्जिया मत्स्यालयात मिळाली.
लहानपणी घडलेल्या मुंबईच्या पहिल्या भेटीत मी तिथल्या जेवढ्या प्रेक्षणीय जागा पाहिल्या होत्या त्यातले चौपाटीवरचे तारापोरवाला मत्स्यालय मला सर्वात जास्त आवडले होते. प्रिन्स ऑफ वेल्स म्यूजियममधल्या अनंत वस्तू मी तोंडाचा आ वासून पाहिल्या होत्या, पण पांचशे वर्षांपूर्वीचा पोशाख, पांच हजार वर्षांपूर्वीची आयुधे आणि पन्नास लाख वर्षांपूर्वीचे दगड यांचे ऐतिहासिक महत्व लहान वयात फारसे समजत नव्हते आणि ते मनाला विशेष मोहवत नव्हते. राणीबागेतले सजीव प्राणी त्यांच्यापेक्षा जास्त आवडले असले तरी वाघ, सिंह, हत्ती आदि कांही वन्य पशूंना मी त्यापूर्वी सर्कशीत अवघड कामे करतांना पाहिलेले होते त्या मानाने राणीबागेतल्या पिंज-यात त्यांना बसलेले किंवा नुसतेच उभे राहिलेले पाहण्यात तेवढी मजा वाटली नव्हती. आमच्या गांवातील विहिरीतल्या किंवा तळ्यातल्या गढूळ पाण्यात कधी तरी सुळकन बाजूने जातांना दिसलेली एकाद दुसरी मासोळी सोडल्यास मत्स्यावताराचे हे माझे पहिलेच साग्रसंगीत दर्शन होते. मत्स्यालयातल्या मोठमोठ्या फिशटँक्सच्या कांचेतून दिसणारे विविध आकारांचे, विविध रंगांचे मासे पाहतांना मन मोहून गेले होते. पुढे मुंबईला स्थाईक झाल्यानंतर माझ्याकडे जेवढे पाहुणे येऊन गेले, त्यातल्या बहुतेकांना मी आवर्जून ते मत्स्यालय दाखवले होते आणि त्या निमित्याने ते पुन्हा पुन्हा स्वतः पाहिले होते. पण टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालय पहाण्यातला अनुभव अभूतपूर्व आणि चित्तथरारक होता.
अॅटलांटाच्या डाउनटाउनमध्ये ऑलिंपिक पार्कच्या बाजूलाच या मत्स्यालयाची अत्यंत वैशिष्ट्यपूर्ण इमारत आहे. तिच्या वेगळेपणामुळे ती दुरूनच ओळखता येते. हे मत्स्यालय जगातील सर्वात मोठे आहे किंवा जगात इतरत्र कोठेही दिसणार नाहीत इतके निरनिराळे मासे इथे पहायला मिळतील असा इथल्या लोकांचा दावा आहे. त्याप्रमाणे हे मत्स्यालय जगात सर्वात मोठे असो वा नसो आणि त्यात किती लाख मासे असतील हे माझ्या दृष्टीने एवढे महत्वाचे नाही. पण जे कांही पाहिले ते अचाट आणि माझ्या
कल्पनेच्या पलीकडले होते.
कल्पनेच्या पलीकडले होते.
जॉर्जिया मत्स्यालयाच्या भव्य इमारतीत प्रवेश केल्यानंतर समोर एक अवाढव्य आकाराचे दालन आहे. याच दालनातून इतर सर्व दालनांकडे जाणा-या वेगवेगळ्या वाटा आहेत. एका बाजूला एकमेकात मिसळलेले दोन लंबवर्तुळाकृती चौथरे आहेत. त्यावर चार चार खुर्च्यांसह वीस पंचवीस टेबले मांडून सुमारे शंभर माणसांना बसण्याची सोय केली आहे. त्याच्या बाजूलाच कँटीनचा स्टॉल आहे, पण तिथली सर्व्हिस कमालीच्या संथगतीने चालते. दीड दोन हजार रुपयांचे तिकीट काढून आलेला माणूस तिथे कपभर चहासाठी रांगेत उभा रहायला आणि खुर्चीवर चकाट्या पिटत बसायला आलेला नसतो. त्यामुळे बहुतेक जागा दिवसभर रिकाम्याच दिसल्या आणि भूक लागल्यावर क्षुधाशांती करण्यासाठी किंवा फिरून थकवा आल्यास दोन चार मिनिटे बसून विश्रांती घेण्यासाठी जागा रिकामी होण्याची वाट पहावी लागली नाही.
महासागराची सफर (ओशन व्हॉयेजर) हा या मत्स्यालयातला सर्वात मोठा आणि महत्वाचा भाग आहे. या विशाल कृत्रिम तलावात साठ लाखाहून अधिक गॅलन इतके खारे पाणी भरलेले आहे. त्याला साडेचार हजार स्क्वेअर फूट इतके एकूण क्षेत्रफळ असलेल्या प्रचंड पारदर्शक खिडक्या ठेवल्या आहेत. आपल्या घरातल्या दिवाणखान्याची भिंत सुमारे दीडशे ते दोनशे स्क्वेअर फूट असते. अशा पंचवीस तीस भिंतींएवढ्या क्षेत्रफळातून आपल्याला महासागरातले दृष्य पहायची सोय आहे. यावरून त्याच्या भव्यतेचा अंदाज येईल. यात एक शंभर फूट लांब बोगदा आहे. त्यातून जातांना आपल्या दोन्ही बाजूंना आणि माथ्यावरसुध्दा पाणीच पाणी असल्यामुळे पाणबुड्याप्रमाणे आपण समुद्राच्या तळाशी जाऊन तिथले अवलोकन करत आहोत असा भास होतो. जिकडे तिकडे लहान मोठे मासे एकेकटे किंवा घोळक्याने स्वैर हिडत असतात. एका मोठ्या सभागृहासारख्या दालनात पडद्याच्या ठिकाणी सिनेमास्कोप पडद्यासारखा ६१ फूट रुंद आणि २३ फूट उंच असा प्रचंड पारदर्शक अॅक्रिलिकचा स्लॅब लावला आहे. समोर बसण्यासाठी खुर्च्यांच्या रांगा मांडून ठेवल्या आहेत, तसेच पडद्याजवळ उभे राहून पाहण्यासाठी भरपूर मोकळी जागाही आहे. इथे तर एकाच वेळी असंख्य मासे इकडून तिकडे जातांना दिसत असतात. जसे आपण त्यांना पहात असतो त्याचप्रमाणे तेसुध्दा आपल्याकडे पहात असतात आणि केंव्हा केंव्हा त्यांच्या भाषेत एकमेकांना कांही खाणाखुणासुध्दा करत असावेत असे वाटते. त्यातली एकादी मत्स्यसुंदरी कुणाकडे तरी एक तिरपा कटाक्ष टाकून "हा मेला माझ्याकडे कसा टकमक बघतो आहे!" अशी तक्रारसुध्दा आपल्या सवंगड्याकडे करत असेल. व्हेल शार्क या जातीचा मासा आकाराने सर्वात मोठा असतो. या दालनात कांही अवाढव्य व्हेल शार्कसुध्दा अगदी जवळून म्हणजे कांचेपलीकडे फक्त हातभर अंतरावरून जातांना पहायला मिळाले. लहानात लहान अगदी बोट भर आकाराच्या शेकडो माशांचे थवे विशिष्ट प्रकारचे फॉर्मेशन करून एका वेगाने एका दिशेने जात असलेले पहातांना खूप छान वाटतात. रंगसंगतीबद्दल तर पाहता मत्स्यसृष्टीमध्ये जेवढी विविधता दिसते त्याच्या एक दशांशसुध्दा प्राण्यांच्या जगात दिसणार नाही. फुलपाखरे तर रंगीबेरंगी असतातच, पक्ष्यांमध्ये पोपटच कित्येक रंगात दिसतात, पण जलचरांमधल्या वैविध्याला तोड नाही.
. . . . . .
टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालयातले इतर भाग सुध्दा महासागराची सफर (ओशन व्हॉयेजर) या भागाइतके आकाराने विशाल नसले तरी अत्यंत प्रेक्षणीय आहेत. कोल्ड वॉटर क्वेस्ट या भागात आर्क्टिक आणि अँटार्क्टिक महासागरांमधल्या थंड गार पाण्यात आणि किना-यावरील खडकाळ भागात निवास करणा-या मत्स्य आणि प्राणीजीवनाची झलक दाखवली जाते. ऑस्ट्रेलियन सी ड्रॅगन, बेलुगा व्हेल, डॅम्सेल फिश आणि महाकाय स्पायडर क्रॅब यासारखे खास जीवजंतू या विभागात ठेवले आहेत. प्रचंड आकाराचा बेलुगा व्हेल हा एक सस्तन प्राणी आहे आणि स्पायडर क्रॅब या पंज्याइतक्या मोठ्या खेकड्याला कोळ्यासारखे आठ लांब पाय असतात. प्रत्येकी सात आठ फूट लांबीचे आठ अवयव आठ दिशांना वळवळवत पसरवणारा आणि वीतभर रुंद जबडा असलेला एक राक्षसी अष्टपाद ऑक्टोपस सुध्दा पहायला मिळाला. त्याच्या हातापायांच्या विळख्यात निदान वीस पंचवीस तरी मासे आणि खेकडे, कासवे यासारखे इतर लहान जीव येऊ शकले असते, पण ते सर्व जीव त्या सतत वळवळणा-या पायांच्या आसपास निर्धास्तपणे हिंडत होते. तो ऑक्टोपस कोणालाही इजा करत नव्हता. त्यामुळे हा प्राणी कॉमिक्समध्ये दाखवतात तसा भयावह मात्र वाटला नाही.
जॉर्जिया एक्स्प्लोअरर या विभागात जॉर्जिया राज्यातील स्थानिक जलाशयात आणि किनारपट्टीवर आढळणारे मासे, खेकडे, कासवे वगैरेंची माहिती मिळते. या भागात राहणा-या लोकांना ते प्राणी जवळून पहायला मजा वाटते. कांही छोट्या आणि मध्यम आकाराच्या माशांना उथळ अशा उघड्या टँक्समध्ये ठेवले आहे. त्यात कांही लहान शार्कदेखील होते. टँकच्या कांठावर उभे राहून काठाजवळ पोहत येणा-या माशांना स्पर्श करायला मुभा आहे. फक्त दोन बोटे पुढे करून मासाच्या पाठीला कसा हळुवार स्पर्श करावा याचे मार्गदर्शन करणारे फलक बाजूला लावले आहेत, तसेच त्यानंतर लगेच आपले हात स्वच्छ धुण्यासाठी पाण्याचे नळसुध्दा ठेवले आहेत.
जगातील सर्वच भागात इतिहासकाळापासून नद्यांच्या कांठाने संस्कृतींचे पाळणे हलत आले आहेत. आजच्या जगातसुध्दा मानवाच्या जीवनात नदीच्या पेयजलाचे अनन्यसाधारण महत्व आहेच. रिव्हरस्काउट या भागात पंचखंडातील नदीकांठावरील विविध प्राणी आणि मासे यांचे दर्शन घडते. वेगवेगळ्या प्रकारचे गोड पाण्यातले मासे त्यात आहेतच, विविध प्रकारचे प्राणीसुध्दा आहेत. त्यात अमेरिकेच्या या भागातल्या सुसरींचा प्रामुख्याने समावेश आहे. नदीच्या किना-यावरील लव्हाळी, झुडुपे, वेली वगैरेंनी होणारे घनदाट जंगल कांही जागी उभे केले आहे. कांही पक्षी जसे उन्हाळ्यात सैबेरियात जातात आणि हिंवाळ्यात भारतात येतात, त्याचप्रमाणे ऋतुमानानुसार उत्तर दक्षिण प्रवास करणारे कांही जातींचे मासे अमेरिकेत आहेत. नदीच्या प्रवाहाच्या दिशेने पोहत पुढे जाणे सोपे असते, पण परतीच्या प्रवासात हे मासे खळखळणा-या प्रवाहाच्या विरुध्द दिशेने जातातच, शिवाय वाटेत पडणारे बंधारे आणि लहानसहान धबधबेसुध्दा ते उंच उसळी मारून चढून वरच्या बाजूला जातात हे वाचून आश्चर्य वाटले. आमच्यासमोर असे उड्या मारण्याचे प्रात्यक्षिक झाले नाही, पण ज्या प्रकारचे अडथळे हे मासे ओलांडून जातात त्याचा सुरेख देखावा उभा केलेला होता आणि त्या माशांचे सचित्र वर्णन एका फलकावर दिले होते.
ट्रॉपिकल डायव्हर या भागात सागराच्या तळाशी मिळणारे शंखशिंपले वगैरेंचे सुरेख प्रदर्शन आहेच, सी हॉर्स, जॉ फिश यासारखे वैशिष्ट्यपूर्ण आकाराचे मासेसुध्दा आहेत. वाळूत अर्धे अंग लपवून त्यातून गवत उगवल्याप्रमाणे ताठ उभे राहणारे गार्डन ईलचे थवे पाहतांना खूप मजा वाटते. या विभागात एक मोठा 'कोरल रीफ' ठेवला आहे. कोरल या प्राण्यांची शरीरे एकामेकाला चिकटून त्यातून खवल्याखवल्यांचे जंगी खडक तयार होतात. तशातला एक अख्खा खडक एका काचेच्या तावदानाच्या मागे ठेवला आहे. त्याच्या आजूबाजूने मासे आणि समुद्रातले इतर लहान प्राणी लपंडाव खेळतांना दिसतात. यात कांही जीवंत कोरलदेखील आहेत. तसेच जेली फिश या आकारहीन जीवाचे दर्शन एका खिडकीत होते. निमो या नांवाने तुफान प्रसिध्दी मिळालेला लहान मुलांचा लाडका मासा ज्या जातीवर आधारलेला आहे त्या गॅरिबाल्डी नांवाच्या जातीचे केशरी रंगाचे सुंदर मासे सुध्दा इथे पहायला मिळतात. या विभागातील माशांच्या जाती, नाजुकपणा, सौंदर्य वगैरे लक्षात घेऊन त्यांना एकत्र न ठेवता या भागाची रचना एकाद्या आर्ट गॅलरीसारखी केली आहे. त्यामुळे त्यातल्या छोट्या छोट्या खिडक्यांमधून त्यांचे सौंदर्य लक्षपूर्वक पाहता येते.
या मत्स्यालयातले चतुर्मिती (4D) थिएटर हासुध्दा एक चमत्कार आहे. या थेटरात २५० प्रेक्षकांना बसण्याची सोय आहे. त्यात दिवसभर एका खास फिल्मचे खेळ चालले असतात, पण आपल्याला यातल्या एका खेळाचे आरक्षण करावे लागते आणि तो सुरू होण्यापूर्वी वेळेवर त्या प्रेक्षागृहाच्या दरवाजापाशी हजर रहावे लागते. निमोसारखाच दिसणारा डीपो नांवाचा मासा या मत्स्यालयाचा मॅस्कोट आहे. या सिनेमात हा डीपो आपल्याला सोबत घेऊन समुद्रातल्या कल्पनातीत अशा सुंदर सृष्टीत घेऊन जातो आणि तिचे मनोरम असे दर्शन घडवून आणतो. पण हे सारे रुक्ष अशा डॉक्युमेंटरीत न होता एका मजेदार गोष्टीतून घडत जाते. कलात्मकता, कल्पकता आणि एनिमेशनचे कौशल्य या सर्वांचाच सुरेख संगम यात झाला आहे. खास प्रकारचे चष्मे लावून त्रिमितीचा भास केला जातोच. त्यामुळे समोरच्या पडद्यावरले मासे पडद्यावर न राहता अगदी आपल्या आजूबाजूला वावरतांना दिसतात. एवढ्यावर हा अनुभव थांबत नाही. चहू बाजूंनी ऐकू येणारे विचित्र ध्वनि, हलणारी आसने आणि अंगावर उडणारे पाण्याचे शिंतोडे या सगळ्यांनी एक आगळी वेगळी वातावरणनिर्मिती होते आणि एक केवळ अपूर्व असा अनुभव घेऊन आपण बाहेर पडतो.
असे हे टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालय पहातांना डोळ्यांचे पारणे फिटतेच, एक वेगळा अनुभव घेतल्याची सुखद जाणीव होते. ज्या लोकांना मत्स्यजीवनाबद्दल जास्त कुतूहल असेल त्यांच्या मदतीसाठी महत्वाच्या माशांच्या जातींची चित्रे छापलेली प्लॅस्टिकची कार्डे ठेवली आहेत. ती हातात धरून टँक्समधल्या माशांचे निरीक्षण करत हिंडू शकतो. ते कार्ड पाहून समोर दिसणा-या कांही माशांच्या जाती ओळखण्यात एक मजा असते. या मत्स्यालयातल्या अतिप्रचंड टँकमधले पाणी इतके स्वच्छ आणि पारदर्शक कसे ठेवत असतील, यातल्या लक्षावधी माशांना कसे आणि कोणते अन्न खाऊ घालत असतील, सृष्टीच्या नियमानुसार यातले मोठे मासे लहान माशांना कां खात नाहीत आणि विशेषतः त्यांच्यातले शार्क किंवा पिरान्हासारखे खतरनाक मासे अहिंसक बनून कसे रहात असतील असे कांही प्रश्न हे प्रदर्शन पाहतांना पडले , पण त्यांची समर्पक उत्तरे अशा एका धांवत्या भेटीच मिळण्यासारखी नाहीत.
. . . . . .
टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालय - २
टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालयातले इतर भाग सुध्दा महासागराची सफर (ओशन व्हॉयेजर) या भागाइतके आकाराने विशाल नसले तरी अत्यंत प्रेक्षणीय आहेत. कोल्ड वॉटर क्वेस्ट या भागात आर्क्टिक आणि अँटार्क्टिक महासागरांमधल्या थंड गार पाण्यात आणि किना-यावरील खडकाळ भागात निवास करणा-या मत्स्य आणि प्राणीजीवनाची झलक दाखवली जाते. ऑस्ट्रेलियन सी ड्रॅगन, बेलुगा व्हेल, डॅम्सेल फिश आणि महाकाय स्पायडर क्रॅब यासारखे खास जीवजंतू या विभागात ठेवले आहेत. प्रचंड आकाराचा बेलुगा व्हेल हा एक सस्तन प्राणी आहे आणि स्पायडर क्रॅब या पंज्याइतक्या मोठ्या खेकड्याला कोळ्यासारखे आठ लांब पाय असतात. प्रत्येकी सात आठ फूट लांबीचे आठ अवयव आठ दिशांना वळवळवत पसरवणारा आणि वीतभर रुंद जबडा असलेला एक राक्षसी अष्टपाद ऑक्टोपस सुध्दा पहायला मिळाला. त्याच्या हातापायांच्या विळख्यात निदान वीस पंचवीस तरी मासे आणि खेकडे, कासवे यासारखे इतर लहान जीव येऊ शकले असते, पण ते सर्व जीव त्या सतत वळवळणा-या पायांच्या आसपास निर्धास्तपणे हिंडत होते. तो ऑक्टोपस कोणालाही इजा करत नव्हता. त्यामुळे हा प्राणी कॉमिक्समध्ये दाखवतात तसा भयावह मात्र वाटला नाही.
जॉर्जिया एक्स्प्लोअरर या विभागात जॉर्जिया राज्यातील स्थानिक जलाशयात आणि किनारपट्टीवर आढळणारे मासे, खेकडे, कासवे वगैरेंची माहिती मिळते. या भागात राहणा-या लोकांना ते प्राणी जवळून पहायला मजा वाटते. कांही छोट्या आणि मध्यम आकाराच्या माशांना उथळ अशा उघड्या टँक्समध्ये ठेवले आहे. त्यात कांही लहान शार्कदेखील होते. टँकच्या कांठावर उभे राहून काठाजवळ पोहत येणा-या माशांना स्पर्श करायला मुभा आहे. फक्त दोन बोटे पुढे करून मासाच्या पाठीला कसा हळुवार स्पर्श करावा याचे मार्गदर्शन करणारे फलक बाजूला लावले आहेत, तसेच त्यानंतर लगेच आपले हात स्वच्छ धुण्यासाठी पाण्याचे नळसुध्दा ठेवले आहेत.
जगातील सर्वच भागात इतिहासकाळापासून नद्यांच्या कांठाने संस्कृतींचे पाळणे हलत आले आहेत. आजच्या जगातसुध्दा मानवाच्या जीवनात नदीच्या पेयजलाचे अनन्यसाधारण महत्व आहेच. रिव्हरस्काउट या भागात पंचखंडातील नदीकांठावरील विविध प्राणी आणि मासे यांचे दर्शन घडते. वेगवेगळ्या प्रकारचे गोड पाण्यातले मासे त्यात आहेतच, विविध प्रकारचे प्राणीसुध्दा आहेत. त्यात अमेरिकेच्या या भागातल्या सुसरींचा प्रामुख्याने समावेश आहे. नदीच्या किना-यावरील लव्हाळी, झुडुपे, वेली वगैरेंनी होणारे घनदाट जंगल कांही जागी उभे केले आहे. कांही पक्षी जसे उन्हाळ्यात सैबेरियात जातात आणि हिंवाळ्यात भारतात येतात, त्याचप्रमाणे ऋतुमानानुसार उत्तर दक्षिण प्रवास करणारे कांही जातींचे मासे अमेरिकेत आहेत. नदीच्या प्रवाहाच्या दिशेने पोहत पुढे जाणे सोपे असते, पण परतीच्या प्रवासात हे मासे खळखळणा-या प्रवाहाच्या विरुध्द दिशेने जातातच, शिवाय वाटेत पडणारे बंधारे आणि लहानसहान धबधबेसुध्दा ते उंच उसळी मारून चढून वरच्या बाजूला जातात हे वाचून आश्चर्य वाटले. आमच्यासमोर असे उड्या मारण्याचे प्रात्यक्षिक झाले नाही, पण ज्या प्रकारचे अडथळे हे मासे ओलांडून जातात त्याचा सुरेख देखावा उभा केलेला होता आणि त्या माशांचे सचित्र वर्णन एका फलकावर दिले होते.
ट्रॉपिकल डायव्हर या भागात सागराच्या तळाशी मिळणारे शंखशिंपले वगैरेंचे सुरेख प्रदर्शन आहेच, सी हॉर्स, जॉ फिश यासारखे वैशिष्ट्यपूर्ण आकाराचे मासेसुध्दा आहेत. वाळूत अर्धे अंग लपवून त्यातून गवत उगवल्याप्रमाणे ताठ उभे राहणारे गार्डन ईलचे थवे पाहतांना खूप मजा वाटते. या विभागात एक मोठा 'कोरल रीफ' ठेवला आहे. कोरल या प्राण्यांची शरीरे एकामेकाला चिकटून त्यातून खवल्याखवल्यांचे जंगी खडक तयार होतात. तशातला एक अख्खा खडक एका काचेच्या तावदानाच्या मागे ठेवला आहे. त्याच्या आजूबाजूने मासे आणि समुद्रातले इतर लहान प्राणी लपंडाव खेळतांना दिसतात. यात कांही जीवंत कोरलदेखील आहेत. तसेच जेली फिश या आकारहीन जीवाचे दर्शन एका खिडकीत होते. निमो या नांवाने तुफान प्रसिध्दी मिळालेला लहान मुलांचा लाडका मासा ज्या जातीवर आधारलेला आहे त्या गॅरिबाल्डी नांवाच्या जातीचे केशरी रंगाचे सुंदर मासे सुध्दा इथे पहायला मिळतात. या विभागातील माशांच्या जाती, नाजुकपणा, सौंदर्य वगैरे लक्षात घेऊन त्यांना एकत्र न ठेवता या भागाची रचना एकाद्या आर्ट गॅलरीसारखी केली आहे. त्यामुळे त्यातल्या छोट्या छोट्या खिडक्यांमधून त्यांचे सौंदर्य लक्षपूर्वक पाहता येते.
या मत्स्यालयातले चतुर्मिती (4D) थिएटर हासुध्दा एक चमत्कार आहे. या थेटरात २५० प्रेक्षकांना बसण्याची सोय आहे. त्यात दिवसभर एका खास फिल्मचे खेळ चालले असतात, पण आपल्याला यातल्या एका खेळाचे आरक्षण करावे लागते आणि तो सुरू होण्यापूर्वी वेळेवर त्या प्रेक्षागृहाच्या दरवाजापाशी हजर रहावे लागते. निमोसारखाच दिसणारा डीपो नांवाचा मासा या मत्स्यालयाचा मॅस्कोट आहे. या सिनेमात हा डीपो आपल्याला सोबत घेऊन समुद्रातल्या कल्पनातीत अशा सुंदर सृष्टीत घेऊन जातो आणि तिचे मनोरम असे दर्शन घडवून आणतो. पण हे सारे रुक्ष अशा डॉक्युमेंटरीत न होता एका मजेदार गोष्टीतून घडत जाते. कलात्मकता, कल्पकता आणि एनिमेशनचे कौशल्य या सर्वांचाच सुरेख संगम यात झाला आहे. खास प्रकारचे चष्मे लावून त्रिमितीचा भास केला जातोच. त्यामुळे समोरच्या पडद्यावरले मासे पडद्यावर न राहता अगदी आपल्या आजूबाजूला वावरतांना दिसतात. एवढ्यावर हा अनुभव थांबत नाही. चहू बाजूंनी ऐकू येणारे विचित्र ध्वनि, हलणारी आसने आणि अंगावर उडणारे पाण्याचे शिंतोडे या सगळ्यांनी एक आगळी वेगळी वातावरणनिर्मिती होते आणि एक केवळ अपूर्व असा अनुभव घेऊन आपण बाहेर पडतो.
असे हे टायटॅनिक जॉर्जिया मत्स्यालय पहातांना डोळ्यांचे पारणे फिटतेच, एक वेगळा अनुभव घेतल्याची सुखद जाणीव होते. ज्या लोकांना मत्स्यजीवनाबद्दल जास्त कुतूहल असेल त्यांच्या मदतीसाठी महत्वाच्या माशांच्या जातींची चित्रे छापलेली प्लॅस्टिकची कार्डे ठेवली आहेत. ती हातात धरून टँक्समधल्या माशांचे निरीक्षण करत हिंडू शकतो. ते कार्ड पाहून समोर दिसणा-या कांही माशांच्या जाती ओळखण्यात एक मजा असते. या मत्स्यालयातल्या अतिप्रचंड टँकमधले पाणी इतके स्वच्छ आणि पारदर्शक कसे ठेवत असतील, यातल्या लक्षावधी माशांना कसे आणि कोणते अन्न खाऊ घालत असतील, सृष्टीच्या नियमानुसार यातले मोठे मासे लहान माशांना कां खात नाहीत आणि विशेषतः त्यांच्यातले शार्क किंवा पिरान्हासारखे खतरनाक मासे अहिंसक बनून कसे रहात असतील असे कांही प्रश्न हे प्रदर्शन पाहतांना पडले , पण त्यांची समर्पक उत्तरे अशा एका धांवत्या भेटीच मिळण्यासारखी नाहीत.
No comments:
Post a Comment