मागील भागात लिहिल्याप्रमाणे आपल्या ओळखीचे बहुतेक पंप आकाराने लहान असतात आणि त्यांचा शाफ्ट आडव्या रेषेत असतो. अशा आडव्या पंपांसाठी जमीनीवर पुरेशी जागा लागत असली तरी कमी उंची लागते. मुद्दाम त्यासाठी खोलीची उंची वाढवावी लागत नाही. असे पंप बसवायला आणि निगा राखण्यासाठी सुलभ असतात. त्यांचा पाया भक्कम असतो. फक्त पंप किंवा मोटर बिघडली तर दुरुस्तीसाठी वेगळे काढता येतात. असे अनेक फायदे असल्यामुळे बहुतेक सर्व पंप आडवेच असतात.
पण कांही अपवादास्पद परिस्थितीत उभ्या आकाराचे पंप बसवले जातात. जेंव्हा पंपाचा आकार खूप मोठा असतो, अशा परिस्थितीत पंप आणि मोटर मिळून जमीनीवर खूप मोठी जागा व्यापली जाते. त्या ऐवजी उभ्या रेषेत बसवल्यास कमी जागा पुरते. ज्या पंपांमध्ये पंपापेक्षा मोटर, सील्स, कपलिंग वगैरेंना खूप अधिक जागा लागते त्यासाठी हे आवश्यक ठरते. अशा पंपांमधील इंपेलर शाफ्टच्या तळाशी असतो आणि इतर भाग एकावर एक उभ्या रेषेत बसवले जातात. ही गोष्ट वरील चित्रांवरून स्पष्ट होते. जेंव्हा खूप मोठ्या प्रमाणावर पाणी हवे असते अशा कामांसाठी लागणा-या पंपांचा इंपेलर पाण्यात बुडवून ठेवला जातो. त्यासाठी सक्शन पाइप, फूट व्हॉल्व्ह वगैरेंची गरजच नसते. शिवाय त्या सर्वांमधून पाण्याचा प्रवाह वहात असतांना पाण्याचा दाब कमी झाल्यामुळे एरवी निर्वात पोकळी तयार होते आणि त्याचा दुष्परिणाम टाळण्यासाठी पंपाचे प्रायमिंग करावे लागते. हा सगळा खटाटोपही वाचतो.
पंपाचा तळाचा भाग पाण्याच्या टाकीत किंवा तलावात बुडवलेला असतो आणि एका विजेची मोटर पाण्याच्या पातळीच्या वर सुरक्षित जागी बसवली जाते. एका उंचच उंच शाफ्टच्या सहाय्याने त्यांना जोडतात. इंपेलर आणि केसिंग यासारख्या भरभक्कम भागांना दुरुस्तीची विशेष गरज पडत नाही, पण बेअरिंग्ज, सील्स वगैरे बदलण्यासाठी सर्वात वरती असलेल्या मोटरपासून एक एक भाग उचलून बाजूला ठेवावे लागतात आणि ते पुन्हा नीटपणे जोडावे लागतात. त्या दृष्टीने त्यांची रचना केलेली असते.
सिंगल स्टेज किंवा मल्टिस्टेज या दोन्ही प्रकारचे पंप उभे असतात. मल्टिस्टेज पंपांच्या शाफ्टची लांबी फार जास्त होत असल्यामुळेसुध्दा तो उभा करणे अधिक सोयीस्कर ठरते.
. . . . . . . . . (क्रमशः)
No comments:
Post a Comment