कवी व कविता

कवी व कविता
(क काकिकी ववा वि वी त ता तिती या बारा अक्षरात ओढून ताणून आशय शोधण्याचा एक प्रयत्न )

काकवी विकतात का कवी, काततात का वातवीत वीत वाकत, विकतात का कात
कविता वितात कवी, तावातावात कातावतात कितीक, काका वा तात
कविता वात का कात, काकवी का ताककावा का वाकविवाक, कावकावतात काक
वाकवी ती वकता, तकता की वाकवी ताकत वा कवतिक किती, वा कविता वा कवी

वर दिलेल्या (न)कवितेत मला अभिप्रेत असलेला आशय खाली देत आहे.

काकवी विकतात का कवी काततात का वात? वीत वीत वाकत विकतात का कात?
कोणी म्हणेल, काय अचरटासारखा प्रश्न आहे ना? कवी म्हणजे एके काळी बहुधा शिक्षक, प्राध्यापक असायचे. आजकाल इंजिनियर, डॉक्टर वगैरे मंडळीदेखील कविता करायला लागली आहेत. हल्ली देशाचे राष्ट्रपति किंवा पंतप्रधानसुद्धा कवी असतात. कवींचं असं कांहीतरी स्टँडर्ड स्टेटस हवं. आता महानोरासारख्या शेतीवाडी पहाणा-यांनी कधी उसाचे गु-हाळ घातलंही असेल. शान्ताबाई लहानपणी कधी सुताबरोबर खेळल्याही असतील. साने गुरुजी आणि विनोबाजींनी राष्ट्रासाठी सूतकताई केलेली आहेच. पण पानवाला आणि कवी ? छेः ! कल्पनाच करवत नाही.
पण नीट विचार केला तर लक्षात येईल की काकवीमध्ये गोडवा असतो, लाघटपणा असतो. उसाला आधी चरकात चांगळा पिळून त्यातला रस तेवढा वेगळा काढतात, त्या रसाला ऊष्णता देऊन चांगले रटारटा आटवल्यानंतर त्याची काकवी बनते. कवितेमध्ये सुद्धा जीवनाचा असाच अर्क येतो ना? काकवीत बुडवलेला चमचा जरी चाटला तरी त्याचा गोडवा बराच वेळ जिभेवर रेंगाळतो. कवितेचंही असंच आहे ना? कापसापासून दिव्याची वात कशी बनवतात? आधी त्याचे अस्ताव्यस्त तंतू ताण देऊन सरळ रेषेत आणतात आणि पीळ देऊन त्यांना एकमेकात गुंतवतात. कवितेमध्ये अशीच सुसंगति आणण्याचा प्रयत्न असतो. पुढे ती वात ज्योत आणि तेल यातला दुवा बनते. माथ्याला आग लागलेली असतांनाही जळता जळता आपले कर्तव्य बजावते वगैरे तिचे अनेक गुण सांगता येतील. कातामुळे तोंडाला चव येते, रंग चढतो, चुन्याची दाहकता कमी होते. कवितेचा असाच परिणाम जीवनावर होतो ना? तेंव्हा पहिल्या ओळीतील प्रश्नाला होकारार्थी उत्तर द्यावे लागेल.

काकवी वितात कवी तावातावात, कातावतात कितीक काका वा तात
या ओळीत थोडासा श्लेष मारला आहे. ताव म्हणजे आवेश तसेच कागदाचा गठ्ठा. आणि त्याची व वेळाची नासाडी वडीलधा-या मंडळींना रुचत नाही.

कविता वात का कात काकवी का ताक, कावा का वाक विवाक कावकावतात काक
कविता म्हणजे नक्की काय आहे? वात म्हणजे वा-यासारखी स्वैर आणि मुक्त, का वात म्हणजे उन्माद आणणारी, का वात (वैताग) आणणारी ? का काताप्रमाणे रंग, सुगन्ध आणि चव आणणारी? काकवीसारखी मधुर का ताकासारखी शीतल? त्यात कावा म्हणजे लपवाछपवी असते का उघड वाद विवाद, चर्चा असते, का निरर्थक कावकाव असते? का काकदृष्टीचे टीकाकार अशी ओरड करतात?

वाकवी ती वकता तकता की वाकवी, ताकत वा कवतिक तव वा कविता! वा कवी!
वकत म्हणजे काळाला ती जुमानत नाही, काळाच्या ओघात वाहून जात नाही, क्षणार्धात आपल्याला भूतकाळ किंवा भविष्यकाळात घेऊन जाते. तकत म्हणजे राजसिंहासन सुद्धा आदराने तिच्यापुढे नतमस्तक होतं. एवढं तिचं सामर्थ्य, कवतिक ( माझा मराठाचि बोलु कवतिके मधलं) अशी ही कविता आणि हे कवी !