शिवरात्रीनिमित्य आणखी थोडे

भारतात शंकराची बारा ज्योतिर्लिंगे नांवाची अत्यंत प्राचीन काळापासून चालत आलेली प्रमुख तीर्थक्षेत्रे आहेत. त्या प्रत्येक क्षेत्राला पुराणातल्या कथेचा दाखला दिला जातो. ती उत्तरांचलापासून ते तामिलनाडूपर्यंत विस्तीर्ण प्रदेशात विखुरलेली आहेत. शिवाची आराधना भारताच्या बहुतेक सर्व भागात केली जात होती असे यावरून दिसते. त्यांची नांवे एका स्तोत्रात गुँपलेली आहेत. ते खाली दिले आहे. या बारा ज्योतिर्लिंगाशिवाय कर्नाटकातील गोकर्ण येथील महाबळेश्वर आणि नेपाळातील पशुपतीनाथ वगैरे मोठी, पुरातन आणि प्रसिध्द अशी अनेक देवस्थाने आहेत.

द्वादशज्योतिर्लिङ्गानि
सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम्।
उज्जयिन्यां महाकालमोङ्कारममलेश्वरम् ॥१॥
परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम्।
सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने ॥२॥
वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतमीतटे।
हिमालये तु केदारं घुश्मेशं च शिवालये ॥३॥
एतानि ज्योतिर्लिङ्गानि सायं प्रात: पठेन्नर:।
सप्तजन्मकृतं पापं स्मरणेन विनश्यति ॥४॥
बारा ज्योतिर्लिंगांची स्थाने
१.सोमनाथ ....सौराष्ट्र .... गुजरात
२.मल्लिकार्जुन ..श्रीशैल्य ... आंध्रप्रदेश
३.महाकाल ... उज्जैन ... मध्यप्रदेश
४.ममलेश्वर .. ओंकारेश्वर .. मध्यप्रदेश
५.वैद्यनाथ ... परळी .... महाराष्ट्र
६.भीमाशंकर .. डाकिनी(पुण्याजवळ) महाराष्ट्र
७.रामेश्वर ... सेतुबंध .... तामिलनाडु
८.नागेश्वर ... दारुकावन (औंढ्या नागनाथ) महाराष्ट्र
९.विश्वेश्वर ... वाराणसी ... उत्तर प्रदेश
१०.त्र्यंबकेश्वर .. नाशिक जवळ . महाराष्ट्र
११.केदारनाथ .. हिमालय .. उत्तरांचल
१२.घृष्णेश्वर ... वेरूळ ... महाराष्ट्र

या वर्षी महाशिवरात्रीला आमच्या घराजवळील सोमेश्वराच्या मंदिरात पुन्हा एक नवे पत्रक मिळाले. प्रजापिता ब्रह्मकुमारी ईश्वरीय विश्वविद्यालय नांवाची संस्था हे कार्य करते आहे. त्यांच्या संप्रदायाच्या श्रध्देनुसार ईश्वराचे नाम, रूप, धाम, गुण, कर्तव्य आणि आगमनाची वेळ थोडक्यात या पत्रकात दिली आहेत. त्यातील बहुतेक मजकूर गेल्या वर्षी दिलेल्यासारखाच आहे.