चोखी ढाणी - भाग १

पुण्यात हिंडतांना मला कांही मोक्याच्या जागी 'चोखी ढाणी' च्या आकर्षक पाट्या दिसल्या होत्या। त्या पाहून पुण्यासारख्या अस्सल मराठी शहरात हा काय प्रकार आहे याबद्दल कुतूहल वाटत होते. मागल्या वर्षी अखेर एकदा त्या जागी जाणे झाले. पुणे सोलापूर रस्ता सोडून मगरपट्ट्याच्या परिसरात येतांच रस्त्याच्या कडेला 'चोखी ढाणी' कडे जाणारा रस्ता दाखवणारे फलक जागोजागी दिसू लागले. त्यांचा मागोवा घेत पुणे नगर रस्त्याला लागल्यावर एका ठिकाणी उजवीकडे वळण्याची सूचना तिथल्या फलकांवर दिली होती. ते वळण घेताच आमची ग्रामीण भागातली वाटचाल सुरू झाली. खाचखळग्यांनी भरलेला रस्ता आणि धूळ उडवीत जाणारे ट्रक यांमधून मार्ग काढीत एकदाचे 'चोखी ढाणी' पर्यंत येऊन पोचलो.

प्रवेशद्वारावरच द्वारपालाचा एक अवाढव्य पुतळा होता. तो दुरूनच दिसत असल्यामुळे तिथपर्यंत पोचणे अगदी सोपे होते. जवळ गेल्यावर त्याच्या सोबतीला असलेले उंट घोडे देखील दिसले. बाजूलाच एक मोकळी जागा होती. तिथल्या एका झाडाला एक 'पुणेरी पाटी' टांगलेली होती. 'वाहनचालकांनी आपली वाहने या जागेवर स्वतःच्या पूर्ण जबाबदारीवर उभी करावी. त्यांचे कांही नुकसान झाल्यास मॅनेजमेंट त्याला जबाबदार नाही.' अशा अर्थाचे कांही तरी त्यावर लिहिलेले होते. पण गाडी सुरक्षित जागी उभी करण्याचा दुसरा कोणताही पर्यायही दिसला नाही. आमच्या आधीच चार पांच गाड्या त्या जागेवर उभ्या होत्या. त्यांचे जे कांही होईल तेच आपले होईल असा विचार करून आमची कार तिथेच बाजूला लावली. आम्ही परत येईपर्यंत ती जागा गचागच भरली होती. आता कोणाला ती 'पुणेरी पाटी' दिसण्याची शक्यता कमीच होती.

परदेशात कोठल्याही रिसॉर्टमध्ये प्रवेश करण्यापूर्वीच एक प्रशस्त पार्किंग लॉट दिसतो. त्यात वेगवेगळ्या प्रकारची वाहने कुठे उभी करावीत याचे मार्गदर्शन असते. तिथे आपली गाडी बिनधास्तपणे उभी करण्यासाठी दहा पंधरा डॉलर, पाउंड किंवा युरो घेतील, तेही अगदी अलगदपणे! म्हणजे आंत शिरण्याच्या गेटपाशी असलेल्या यंत्रातील भेगेत आपले क्रेडिट कार्ड फिरवायचे किंवा स्कॅनरला ते नुसते दाखवायचे. लगेच आपल्या बँकेच्या खात्यातून पैसे काढले जातात आणि ते स्वयंचलित प्रवेशद्वार आपोआप उघडून आपल्याला आंत जाण्यासाठी प्रवेश देते.

आंत गेल्यावर एक छोटीशी संगमरवरी घुमटी होती. त्याला उत्तर भारतात छत्री म्हणतात. त्यात मुरलीधराची सुंदर मूर्ती होती. तेवढ्यात आमची इरा म्हणाली, "तो पहा कृष्णभगवान गोटला टेकून उभा आहे।" मी चमकून लक्ष देऊन पाहिले। कृष्ण आणि त्याची गाय यांच्या आंकारात प्रमाणबद्धता नसल्याने इराला ती शेळी वाटली होती. "ती 'गोट' नसून 'काऊ' आहे." हे कांही तिला सांगून पटत नव्हते. अखेरीस "त्या वासराला जरा लवकरच शिंगे आली आहेत." असे सांगून तिची समजूत घातली.

श्रीकृष्णाच्या मूर्तीसमोरच परंपरागत मारवाडी पद्धतीचे धोतर नेसून, उपरणे पांघरून आणि कपाळाला गंधाचा टिळा लावून एक पंडित बसला होता. आम्हाला पाहताच त्याने लगेच "अकालमृत्युहरणम् सर्वव्याधीविनाशनम् । . . " वगैरे मंत्र म्हणत तीर्थाने भरलेली पळी पुढे केली. त्याच्या समोर ठेवलेल्या ताम्हनांत नाणी नव्हती, नोटा होत्या हे सांगायलाच नको. त्यात अल्पशी भर घालून आम्हीही तीर्थप्राशन केले आणि पुढे गेलो.

तिथे भाजी बाजारातल्या गाळ्यासारखा दिसणारा काउंटर होता. त्या काउंटरवर गाद्या अंथरून व लोड वगैरे ठेऊन बैठक केलेली होती. नखशिखांत मारवाडी व्यापा-याचा पोशाख परिधान केलेले दोन मुनीम त्या बैठकीवर मांडी ठोकून बसलेले होते. मात्र त्यांच्या पुढ्यात लांबलचक चोपडी आणि दौतटांक न दिसता अद्ययावत संगणकाचे की बोर्ड ठेवलेले दिसत होते. त्यांनी दर डोई चांगले भक्कम प्रवेशशुल्क घेऊन आमच्या येण्याची नोंद घेतली. इथे मात्र आमचे क्रेडिट कार्ड चालले. ते नसते तर कदाचित आम्हाला परतच जावे लागले असते, कारण आजच्या जमान्यात एवढी मोठी रोख रक्कम खिशात घेऊन हिंडायची संवय राहिली नाही. संगणकातून आमची प्रवेशपत्रे छापून बाहेर आली. ती हांतात घेऊन आम्ही चोखी ढाणीमध्ये प्रवेश केला.
. . . . . . .. . . . . . . . (क्रमशः)