Tuesday, June 23, 2009
बर्फाचे घरटे - भाग १
मी निसर्गवेडा आहे. जितके सुख आणि आनंद मला निसर्गातून मिळतो तितका आनंद मला दुस-या कशातूनही मिळत नाही. 'फॉल' हा काय प्रकार असतो हे मी अमेरिकेत येऊनच पाहिले आणि मला ते कळले. नाहीतर साडीला फॉल लावून मिळतो यापलीकडे आपल्याला फॉल माहीत नाही.
आता 'बर्फाचे घरटे' म्हणजे काय ? मी सध्या अमेरिकेच्या पूर्व किना-यालगत उत्तरेत राहतो. या भागात नोव्हेंबर ते एप्रिलमध्ये भरपूर थंडी पडते. सध्या (म्हणजे थंडीच्या दिवसात) तपमान -४ अंश ते -१८ अंशपर्यंत कुठेही असते. आठवड्याला एक याप्रमाणे इथे बर्फवृष्टी होते आहे. दोन आठवड्यांपूर्वी इतकी बर्फवृष्टी झाली की विचारता सोय नाही. कार साफ करता करता पुरेवाट लागली. रात्री बारापासून तर दुपारी दोन वाजेपर्यंत बर्फ पडत होता. हा बर्फ इतका पडला की निष्पर्ण झालेल्या झाडांच्या फांद्यांवर बर्फाने आपले बस्तान बसवले.
देवदार जातीतल्या बारा महिने हिरवे गार राहणा-या सूचिपर्ण वृक्षांच्या (ख्रिसमस ट्रीज) पानांवर बर्फ साचला. सध्या वातावरण असे आहे की बर्फवृष्टी होते तेंव्हाच फक्त आभाळात ढग असतात, नाही तर छान सूर्यप्रकाश पडतो. मग वातावरण तापते, पारा शून्याच्या वर ४ ते ८ अंशांपर्यंत चढतो आणि बर्फ वितळायला लागतो. छपरांवरून आणि पानांवरून थेंब थेंब पाणी गळते. चार वाजेपर्यंत सूर्यप्रकाश क्षीण होत जातो आणि पांच वाजेपर्यंत बाप्पा मावळतात. मग बर्फाचे साम्राज्य पुन्हा पसरते. पांढरा रंग सा-या सृष्टीला पुन्हा आपल्या ताब्यात घेतो. सपाटून थंडी पडते. गारवा इतक्या लवकर पसरतो की छपरावरून ओघळणारे पाणी असते त्याच जागी गोठते. म्हणजे एकादा थेंब ओघळता ओघळता गोठतो आणि त्यातून तयार होते बर्फाची सुई, तर कुठे अक्षरशः भाल्याचे पाते. छातीत घुसले तर मृत्यूच!
पार्किंग लॉटच्या छपरावरील बर्फाचे वितळणे तर मोठे विलक्षण आणि मजेदार ! वितळणारा बर्फ छपराचाच आकार घेतो आणि घसरत घसरत 'C' आकाराचा होतो. मग त्याला वितळलेल्या व पुन्हा गोठलेल्या बर्फाचे काटे आणि सुया येतात.
(क्रमशः)
-----------------------------------------------
Tuesday, June 23, 2009
बर्फाचे घरटे - भाग २
छपरावरून पडणारे थेंब बर्फ साचलेल्या खालच्या झाडावर पडले तर सोनाराचे काम करतात आणि सुंदर नक्षी तयार होते. सोनाराच्या दुकानात गेल्यावर जशा लखलखत्या वस्तू बघायला मिळतात, लखलखणारे हिरे, मोती आणि मौल्यवान जडजवाहीर जसे चकाकतात, तसेच या गळलेल्या पाण्याच्या थेंबांमुळे बर्फाचे मौल्यवान खडे, स्फटिक आणि रत्ने बनतात. एकाद्या निष्णात रत्नपारख्याला यांचे रत्नजडित अलंकार घडवावे असे वाटले तर नवल नाही. हा झाला एक प्रकार. झाडावरून गळणाते पाणी छत्रीसारखा किंवा मशरूमसारखा आकारही घेते. मग ते एक घरटे आहे की काय असे वाटते, म्हणून 'बर्फाचे घरटे !'
बर्फ आणखीन किती तरी रूपे दाखवतो. म्ङणजे जमीनीवर पाहिले की पाणी वाहते आहे असे वाटते, पण त्यावर पाय ठेवला की लक्षात येते ही तर पाण्याची कांच तयार झाली आहे. पाण्याचा वरचा २-३ मिलीमीटरचा थर गोठलेला असतो आणि त्याच्या खालून पाणी वहात असते. बर्फाचा हा प्रकार अत्यंक घातक असतो. त्यावरून पाय घसरला की कपाळमोक्ष होऊ शकतो, हात-पाय, दांत काहीही तुटू शकते. याहूनही वेगळ्या आणखी कांही रूपात बर्फ पहायला मिळतो, पण त्यांचे वर्णन शब्दात करणे केवळ अशक्य आहे. तो अनुभवायचा आणि कॅमे-यात बंद करून टाकायचा, म्हणजे वितळत नाही.
(क्रमशः)
------------------------------
Wednesday, June 24, 2009
बर्फाचे घरटे - भाग ३
या लेखाचे मूळ शब्दांकन आणि छायाचित्रण माझे आप्त श्री.अमोल दांडेकर यांनी केले आहे. मी फक्त थोडेसे संपादनकार्य केले आहे. हा लेख त्यांनी ऐन थंडीच्या दिवसात लिहिला होता. मला तो मिळून त्यावर प्रक्रिया करेपर्यंत तिकडचे ऋतुमानही आता बदलले आहे.
आकाशातून पाणी पडण्याचे ढोबळमानाने तीन प्रकार आपल्याला (भारतात) माहीत आहेत. १) साधा नेहमीचा पाऊस, २) गारा, ३) बर्फवृष्टी (हिमवर्षाव). पण इथे येऊन मी दोन नवीन प्रकार पाहिले. १) विंटरी मिक्स : हा बर्फवृष्टी आणि पाऊस यांच्यामधला प्रकार आहे. यात थंडगार बर्फच आभाळातून खाली पडतो, पण त्या गारा नसतात. खाली पडल्यावर त्याचे पाणी होते आणि खूप थंडी असल्यामुळे त्याचे पुन्हा बर्फात रूपांतर होते. त्यातूनच तयार होते ती काच.२) या बर्फव़ष्टीमध्ये कापसाचे छोटे छोटे पुंजके पडल्यासारखे वाटते, पण ह्या पुंजक्यांची घनता कमी झाली की ते एकदम विरळ होतात आणि जमीनीवर पडताच त्याचे पाणी होते, पण त्याची काच तयार होत नाही. तो खूप संथ गतीने पडतो. हे असे निसर्गाचे कांही नवे अनुभव मी इथे घेतले, ते सांगितले आहेत.
माझे इथले मित्र मला सतत त्यांच्या घरी डीव्हीडीवर सिनेमे पहायला बोलावत असतात. मी आपला येन केन प्रकारेण त्यांच्या तावडीतून सुटण्याचे आणि ते गचाळ चित्रपट टाळण्याचे प्रचंड प्रयत्न करत असतो. आजूबाजूचा निसर्ग इतका सुंदर असतांना आपला वेळ असा दवडणे माझ्या खूप जिवावर येते. मी जर सिनेमे पहात घरी बसलो, तर हे अनुपम निसर्गसौंदर्य कधी पाहणार ?
खरे तर मला आता माझ्या एका मित्राची खूप आठवण येते. त्याच्यासारखा एकादा उत्साही आणि आंबटशौकीन दोस्त इथे भेटला नाही. नाहीतर आम्ही दोघांनी मिळून अख्खा पूर्व किनारा पालथा घातला असता, अमेरिकेच्या अटकेपार झेंडे रोवले असते आणि "मराठी पाउल पडते पुढे" असली गाणी गात छायाचित्रे घेण्याचा सपाटा लावला असता. मित्राहो, तुमाले लै मिस करतो हाय म्या !
(समाप्त)
No comments:
Post a Comment