ग्रँड युरोप - भाग ३६ गुड बाय युरोप

गुड बाय युरोप

पॅरिसमधील लिडो शो पाहून हॉटेलवर परतेपर्यंत मध्यरात्र उलटून गेलेली होती. पहाटे चार वाजता आम्हाला परतीच्या प्रवासाला निघायचे होते. त्यासाठी सामानाची बरीचशी बांधाबांध आधीच केलेली होती. पासपोर्ट आणि विमानाची तिकीटे वेगळ्या पाऊचमध्ये ठेवली. प्रवासात घालायचे कपडे बाहेर काढून घेतले. शेवटच्या दिवशी बाहेर काढलेल्या गोष्टी परत बॅगेत जमवल्या. अनावश्यक पॅम्फ्लेट्सचे चिटोरे, प्लॅस्टिकच्या थैल्या, कार्डबोर्डचे पॅकिंग वगैरेची विल्हेवाट लावली. लवकर उठायचा उचका होता त्यामुळे शांत झोप लागणे शक्यच नव्हते. गादीवर आडवे पडून शरीराला थोडी विश्रांती दिली. निघायची वेळ होताच तयार होऊन सर्व सामानासह पांच मिनिटे आधीच खाली येऊन बसलो. आमची नीट व्यवस्था झाली असल्याची खात्री करून घेऊन आम्हाला निरोप देण्यासाठी संदीपसुद्धा बरोबर चार वाजता उठून खाली आला.

पॅरिसचे दोन विमानतळ वेगवेगळ्या ठिकाणी आहेत. 'ऑर्ली' येथे जुने विमानतळ आहे आणि 'चार्ल्स द गौल एअरपोर्ट' हे नवे विमानतळ आहे. ऑर्ली विमानतळ आमच्या हॉटेलमधील खोलीच्या खिडकीतून दिसत होते इतके जवळ होते, पण त्याचा कांही उपयोग नव्हता, कारण आमची फ्लाईट चार्ल्स द गौल एअरपोर्टवरून निघणार होती. पॅरिसमधल्या हॉटेलची स्वतःची वाहतूक व्यवस्था नव्हती. जवळपास कोठे टॅक्सीस्टँडदेखील नव्हते. त्यामुळे आमच्यासाठी शहरातून एक टॅक्सी बुक केली. ठरल्याप्रमाणे टॅक्सी वेळेवर तेथे आली. टॅक्सीत सामान ठेऊन आणि संदीपचा निरोप घेऊन निघालो. बाकीचे सहप्रवासी तर त्या वेळेस गाढ झोपेत होते. मनातूनच त्यांना निरोप दिला.

पहाटे चारच्या सुमारास मुंबईला बरीच जाग आलेली असते. हे शहर रात्रीसुद्धा बहुतेक फारसे झोपतच नाही. मुख्य रस्त्यावरील वाहतूक चोवीस तास सुरूच असते. पॅरिसला मात्र त्या वेळी रस्त्यात सगळीकडे शुकशुकाट होता. त्या शहराची अजीबात माहिती नसल्याने कुठून कुणीकडे चाललो होतो त्याचा थांगपत्ता लागत नव्हता. उगाचच खिडकीतून दिसणा-या रस्त्यावरच्या पाट्या वाचायचा प्रयत्न करीत होतो. बराच वेळ गेल्यानंतर विमानाचे छोटे चिन्ह आणि 'चार्ल्स द गौल एअरपोर्ट' हे शब्द आणि त्याची दिशा दाखवणारे बाण दिसू लागल्यावर आपण योग्य त्या जागी जात असल्याची खात्री पटली.

तेवढ्यात "कुठले टर्मिनल?" असे टॅक्सी ड्रायव्हरने विचारले. ते तर मलाही ठाऊक नव्हते. "आधी एअरपोर्टला चलू आणि तेथे गेल्यावर पाहू." असे मी म्हंटले. त्याला माझी भाषा समजली नाही. त्याने पुन्हा तोच प्रश्न विचारला. मी तिकीट काढून पाहिले. त्यावरही टर्मिनल लिहिलेले नव्हते. "आम्हाला ऑस्ट्रियन एअरवेजच्या विमानाने ऑस्ट्रियामधील व्हिएन्नाला जायचे आहे." असे सांगितले. त्याला त्यातले कितपत समजले कुणास ठाऊक, त्याने एक नंबरच्या टर्मिनलवर जायचा निर्णय घेतला. "आता कुठून तरी टर्मिनल शोधायचे आहे, एक नंबरपासून सुरूवात करू." असा विचार करून मी त्याला होकार दिला. मी आतापर्यंत पाहिलेल्या जवळ जवळ सगळ्या आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर वेगवेगळी टर्मिनल्स होतीच. लांबलचक पॅसेजेस आणि कन्व्हेयर्सने ती आपसात जोडलेली होती. पाट्या वाचीत आणि बाण पहात मी योग्य त्या टर्मिनलकडे गेलो होतो. इथेसुद्धा तसेच असेल असे मला वाटले. आम्ही हव्या असलेल्या विमानतळावर जाण्यात कांही चूक केली नव्हती एवढे खात्रीपूर्वक रीतीने माहीत होते. तेथे गेल्यानंतर टर्मिनल शोधायचे बाकी होते. त्यासाठी पुरेसा वेळ होताच.

एक नंबरच्या टर्मिनलच्या दाराशी पोचल्यावर सामान काढून घेतले आणि ट्रॉलीवर ठेवले. दारापाशी जाताच कांचेचा दरवाजा आपोआप उघडला. आंत जाऊन पहाता तिथे चिटपांखरूसुद्धा नव्हते. हे युरोपियन लोक नेहमी अगदी वेळेवर येऊन पोंचतात हे माहीत होते. कुठे आणि कसे जायचे हे त्यांना नेमके माहीत असते, त्यामुळे ते शक्य होते. या प्रवासात सोबतीला मार्गदर्शक नसल्यामुळे आमची गोष्ट वेगळी होती. आपले चेक इन आपण करून घ्यावे असा विचार करून पुढे गेलो. टॅक्सी निघून गेलेली असल्याने मागचे दोर कापलेलेच होते. पॅसेजमधून चालता चालता एका जागी मोठा स्क्रीन होता. सकाळी सात वाजतांपासून तेथून सुटणा-या प्रत्येक विमानाचे गंतव्य स्थान, उड्डाण क्रमांक आणि वेळ त्यावर अनुक्रमानुसार दाखवली होती पण आमच्या फ्लाईटचा त्यात कोठे उल्लेखच नव्हता हे पाहिल्यावर मात्र आमचे धाबे दणाणले.

शोधाशोध करीत इन्फॉर्मेशन काउंटर गांठले. तेथेसुद्धा अजून कोणीही आलेले नव्हते. कोठल्याही एअरलाइन्सचे कार्यालय अजून उघडलेले नव्हते. ध्वनिप्रदूषण रोखण्यासाठी अलीकडे रात्रीच्या व पहाटेच्या फ्लाईट्स तिकडे नसतात. आपल्या मुंबईला किंवा दिल्लीला विमानतळांवर रात्रंदिवस जाग असते ते आठवले. पण त्याचा काय उपयोग? एका जागी सात आठ चिनी जपानी "चिंग मिंग" करीत उभे होते. त्यांना विचारून पाहिले. त्यांनी स्क्रीनकडे बोट दाखवले. अखेरीस एक गणवेशधारी मजूर दिसला. बुडत्याला काडीचा आधार पुरेसा असतो. त्यामुळे हांतवारे करीत त्याला विचारले. त्यालासुद्धा भाषा कळत नव्हती पण आमचा प्रॉब्लेम समजला. त्याने पहिल्या मजल्यावर जाण्याची लिफ्ट दाखवून तिकडे जाण्याचा इशारा केला. वर गेल्यावर तिथे आणखी एक माहिती देणारे काउंटर होते, पण तेसुद्धा रिकामे होते. पुन्हा खाली आलो. तो देवदूत जणू आमची वाटच पहातच उभा होता. आम्हाला दोन किंवा तीन नंबरच्या टर्मिनलवर जावे लागणार असे त्याने बोटे दाखवीत दर्शवले. पण नेमके कुठे आणि कसे जायचे हा प्रश्न होता.

लांबलचक पॅसेजमध्ये अधीरपणे येरझा-या घालता घालता दूर कोठे तरी एक गणवेशधारी महिला प्रकट झालेली दिसली. सामान अलकाजवळ सोडून दिले आणि ती परी अदृष्य होण्याच्या आंत धांवत जाऊन तिला गांठले. माझे तिकीट पाहून टर्मिनल नंबर 'दोन डी' वरून आमची फ्लाईट सुटेल आणि तिकडे जाण्यासाठी ट्रेन आहे एवढी खात्रीलायक माहिती तिने दिली. कुठे जायचे ते तर समजले. आता तिकडे कसे जायचे ते शोधून काढायचे होते. रेल्वे स्टेशन शोधतांना पुन्हा आमचा देवदूत वाटेत भेटला आणि आम्हाला तिथपर्यंत घेऊन गेला. तो बरोबर नसता तर मला ते ओळखूच आले नसते. कारण मोठ्या कॉरीडॉरचाच तो एक भाग असल्यासारखे वाटत होते. प्लॅटफॉर्म, रूळ, वेटिंग रूम, तिकीट ऑफीस, टाईमटेबल, इंडिकेटर यांतले कांही सुद्धा त्या ठिकाणी दिसत नव्हते. प्रवासी तर नव्हतेच. एका बाजूला मोठी चित्रे लावलेली पार्टीशन्स होती त्यातच मधेमधे सरकणारे दरवाजे होते. त्यांच्या पलीकडले कांही दिसत नव्हते.

कांही क्षणांतच धडधडण्याचा आवाज ऐकू आला आणि आगगाडीचा एकच स्वयंचलित डबा गडगडत समोर आला. डब्याचे दार उघडले त्याबरोबरच त्याच्या समोरील प्लॅटफॉर्मवरील दरवाजा सरकला आणि आंत जाण्याचा मार्ग मोकळा झाला. आंत दोन तीन माणसे बसलेली होती. आम्हीही आंत जाऊन बसलो. दाराच्या वर एका रेषेचा एक नकाशा रंगवलेला होता. टर्मिनल एक, दोन, तीन आणि त्यांच्यामधील पार्क स्टेशनांच्या जागा त्यांत दिव्याने दाखवलेल्या होत्या. प्रत्येक स्टेशन येण्यापूर्वी त्याची अनाउन्समेंट होत होती आणि स्टेशन येतांच तिथला बारीकसा दिवा प्रज्वलित होत होता. अशा प्रकारची व्यवस्था मी पूर्वी इंग्लंडमध्ये पाहिलेली होती. तरीही सहप्रवाशांना विचारून घेतले. त्यांनीसुद्धा आम्ही अनभिज्ञ आहोत असे गृहीत धरून केंव्हा उतरायचे ते समजावून सांगितले. या एअरपोर्टवर गाड्या उभ्या करून ठेवण्यासाठी वेगळ्याच जागेवर गाडी पार्क करून ट्रेनने हव्या त्या टर्मिनलला जायचे अशी व्यवस्था असावी. आमचे स्टेशन येण्याच्या आधीच्याच पार्क स्टेशनवर ते लोक उतरून गेले, पण आम्हाला पुढच्या स्टेशनावर उतरायचे आहे एवढे उतरण्याआधी ते सांगून गेले.

'टर्मिनल दोन' आल्यावर आम्ही खाली उतरलो. पॅसेजमधील फलक व बाण पहात पहात 'दोन डी' शोधून काढले. इथे मात्र प्रवेशद्वारावरच एक सुरक्षा अधिकारी बसलेला होता. आमची तिकीटे पाहून त्याने बारा की बावीस अशा कुठल्या तरी नंबरच्या खिडकीवर चेक इन करून त्रेसस्ठ नंबरच्या गेटने विमानांत बसायचे आहे एवढी माहिती दिली. पहिल्यांदा आमची पूर्ण खात्री होऊन एकदांचा जीव भांड्यात पडला आणि मनांतली धुकधुक थांबली. या खिडक्या सुद्धा एकमेकीपासून खूपच दूर दूर पसरलेल्या होत्या. हळूहळू शोधत आमच्या खिडकीपर्यंत पोचलो, पण तिथे एअर फ्रान्सचे नांव लिहिलेले होते. ऑस्ट्रिया देशाचे किंवा त्यांच्या एअरलाइन्सचे नामोनिशाण तिथे दिसत नव्हते. ती खिडकीही अजून उघडलेली नव्हती. दोन तीन प्रवासी आमच्या आधी त्या ठिकाणी येऊन पोचले होते. त्यांना विचारून खात्री करून घेतली. कदाचित ऑस्ट्रियन एअरने आपले काम एअर फ्रान्सला औटसोर्स केले असावे असे वाटले.


थोड्या वेळाने एक एक करून तिथले कर्मचारी आले आणि स्थानापन्न झाले. मॉनिटर सुरू केल्यावर व्हिएन्ना हे गांवाचे नांव आणि आमचा फ्लाईट नंबर त्यावर झळकला. खरे तर ही एअर फ्रान्सचीच फ्लाईट होती पण ऑस्ट्रियन एअर आणि तिसरीच एक सहयोगी विमान कंपनी यांच्याबरोबर ती संयुक्तपणे उडवली जात होती. त्यातील प्रत्येकीने आपापल्या सिरीजमधील नंबर तिला दिलेला होता. त्यामुळे तिला तीन वेगवेगळे क्रमांक दिलेले होते. ज्या कंपनीचे तिकीट असेल त्या कंपनीचा उड्डाण क्रमांक त्या तिकीटावर दिलेला होता. हे सगळे समजून घेण्यात थोडा वेळ गेला. तोपर्यंत आणखी सातआठ प्रवासी आले. त्यातले कांही रांगेत उभे राहिले.

चेक इनचे काम सुरू झालेले पाहिल्यावर आम्ही पुढे येऊन रांगेत उभे राहिलो. आमच्या पुढे एक लहानखोर चणीची कृश मुलगी उभी होती. ती स्वतः हांत पाय मुडपून आंत बसू शकेल एवढ्या प्रचंड आकाराची सूटकेस तिने ओढत आणली होती. त्याशिवाय पाठीवरच्या हॅवरसॅकने ती वांकली होती. दुस-या एका बलदंड प्रवाशाच्या मदतीने तिने आपली सूटकेस वजनाच्या यंत्रावर ठेवली. प्रत्येक प्रवाशाला वीस किलो वजन नेण्याची परवानगी होती त्याच्या दुपटीहून अधिक वजन त्या यंत्राच्या कांट्याने दाखवले. काउंटरवरच्या महिलेला शंका आल्यामुळे तिने पाठीवरचे हॅवरसॅकचेही वजन केले. तेसुद्धा दुपटीच्या वर निघाले. त्यावर त्यांचा फ्रेंच भाषेत वाद होत राहिला. अखेरीस उच्च अधिकारी तेथे आले आणि ती मुलगी त्याच्याबरोबर गेली. पण तोंवर आम्हाला ताटकळत उभे रहावे लागले होते. बहुधा त्या मुलीचे विमान चुकणार असे आम्हाला वाटले होते. तिने सामानाचे काय केले कोणास ठाऊक, पण विमान सुटण्यापूर्वी ती आंत येतांना दिसली.

नियोजित वेळेनुसार विमान सुटले आणि व्हिएन्नाला पोंचले. रोमला जातांना तिथूनच गेल्यामुळे तो विमानतळ थोडासा ओळखीचा झाला होता. पॅरिसलाच मुंबईपर्यंतचे 'थ्रू चेक इन' केलेले असल्याने बरोबर सामानाचा बोजा नव्हता. मुंबईला आमच्याबरोबर सामान समजा नाहीच पोचले तरी घरीच जायचे असल्यामुळे त्याची एवढी फिकीर नव्हती. त्यामुळे शक्य तितक्या वस्तू मोठ्या सूटकेसमध्ये बसतील तशा भरून टाकल्या होत्या, एवढेच नव्हे तर हांतात धरायच्या हँडबॅगासुद्धा एअरलाइन्सकडे देऊन टाकून फक्त अत्यावश्यक कागदपत्रे आणि फारच मौल्यवान किंवा अपूर्वाईच्या वाटणा-या बारीक सारीक वस्तू तेवढ्या आपल्याबरोबर ठेवल्या होत्या. त्यामुळे आरामात फिरत फिरत आगमनकक्षातून निर्गमनकक्षात गेलो. इमिग्रेशनचे सोपस्कार वाटेतच पार पडले. पाश्चिमात्य देशातून बाहेर जाणा-यांना कसला त्रास नसतो. तिथे प्रवेश करतांनाच थोडी कडक तपासणी होते. तीसुद्धा आमच्या बाबतीत झालेली नव्हती.

व्हिएन्नाच्या विमानतळावरील लाउंजमधून विंडो शॉपिंग करीत फिरत असतांना इंग्लंडमध्ये राहणारे एक मराठी डॉक्टरांचे जोडपे भेटले. त्या परमुलुखात मराठी शब्द कानावर पडतांच त्यांनी लगेच वळून पाहिले आणि आम्हाला अभिवादन केले. ऑस्ट्रियामध्ये परिभ्रमण करून ते इंग्लंडला परत चालले होते. तेथून मुंबईला जाणा-या विमानात अर्थातच मुख्यतः भारतीयांचा भरणा होता. बोर्डिंग गेटवर पोचताच भारतात परत आल्यासारखे वाटले. त्यातही पुण्याहून आलेला एक मराठी तरुणांचा ग्रुप पाहून खूप आनंद झाला. कोठल्याशा औद्योगिक प्रदर्शनामध्ये आपल्या उद्योगाची प्रगती प्रदर्शित करून आपल्या उत्पादनाच्या निर्यातीसाठी करार करून ते विजयी मुद्रेने परत येत होते हे समजल्यावर माझ्यासुद्धा अंगावर मूठभर मांस चढले.

नियोजित वेळेनुसार विमानाने उड्डाण केले. रात्रीची झोप झालेली नसल्याने दिवसभर पेंगत होतो. आम्ही पश्चिमेकडून पूर्वेकडे जात होतो आणि सूर्य पूर्वेकडून पश्चिमेकडे सरकत होता. त्यामुळे पटकन दिवस मावळून रात्र सुरू झाली. मध्यरात्रीच्या सुमाराला छत्रपती शिवाजी महाराज विमानतळावर उतरलो. ग्रँड युरोप टूरची य़शस्वी सांगता झाली होती.