पुण्याचा स्वाइनफ्ल्यू

मेक्सिकोमध्ये स्वाइनफ्ल्यूचा उद्रेक झाल्यानंतर त्याची साथ शेजारच्या यूएसएमार्गे जगभरात पोचेल अशी आशंका सगळ्यांनाच वाटू लागली होती. त्याला रोखण्याच्या उद्देशाने सर्व आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर उतरलेल्या प्रवाशांची वैद्यकीय तपासणी करण्याला सुरुवात झाली होती. पण ही तपासणी नेमकी कशी करत होते कोण जाणे? क्ष किरणांच्या तपासणीतून शस्त्र दिसू शकते, स्फोटकाचा वास प्रशिक्षित कुत्रे ओळखू शकते, पण स्वाईनफ्ल्यूचे विषाणु अशा रीतीने शोधून काढून अलार्म वाजवणारे यंत्र अजून निघालेले नाही. "आमची तपासणी झाल्याचे आम्हाला तर समजले सुध्दा नाही", "त्या पांढरा डगला घातलेल्या बाईंचे प्रवाशांच्याकडे लक्ष तरी कुठे होते? ती तर मोबाईल कानाला लावून नुसती खिदळत होती." अशा प्रकारचे शेरे, ताशेरे ऐकायला किंवा वाचायला मिळत होते. रोगी डुकराचे मांस खाल्ल्यामुळे हा रोग होतो अशी भ्रामक समजूत पसरली असल्यामुळे भारतातले लोक निर्धास्त होते. पण अखेर व्हायचे होते ते झालेच. पुण्यातली एक दुर्दैवी शाळकरी मुलगी या रोगाला सर्वात आधी बळी पडली आणि त्या बातमीने हाहाःकार उडवला.
त्यानंतर दुसरी, तिसरी, चौथी, पाचवी अशा केसेस लागोपाठ येत गेल्या. पुण्याबाहेर मुंबई, बंगळूरू, दिल्ली, अहमदाबाद अशा दूर दूर असलेल्या शहरातून स्वाईन फ्ल्यूच्या बातम्या येऊ लागल्या, एवढेच नव्हे तर ग्रामीण भागातसुध्दा त्याची लागण झाली असल्याचे वाचून सर्वांचे धाबे दणाणले. संशयित, पॉझिटिव्ह निघालेले, उपचार घेत असलेले आणि दगावलेले अशा सर्व रुग्णांची आंकडेवारी रोजच्या रोज वर्तमानपत्रात येऊ लागली. पण या सर्वच संख्यांमध्ये संपूर्ण भारतातली अर्ध्याहून जास्त महाराष्ट्रात आणि महाराष्ट्रात अर्ध्याहून अधिक पुण्यातले रोगी असत. यामुळे पुण्याचा उल्लेख फ्लुणे असे व्हायला लागला होता. कांही लोकांनी तर स्वाईन फ्ल्यूइतकाच पुण्याचा धसका घेतला होता. सर्दीखोकल्याच्या उपचारासाय़ी मुंबईतल्या आमच्या डॉक्टरकडे गेलो तर त्यांनी पहिला प्रश्न विचारला, "पुण्याला जाऊन आलात कां?". त्यानंतर दुसरा प्रश्न होता, "पुण्याहून तुमच्या घरी कोणी आले आहेत काय?" मी जर हो म्हंटले असते तर बहुधा त्यांनी मला थेट कस्तरबा रुग्णालयात पाठवले असते. आम्हालाही मनातून भीती वाटत होतीच. मुंबईच्या घरातला पांच दिवसाचा गणेशोत्सव संपल्यानंतर चार दिवस पुण्यातली आरास आणि तिथला विसर्जनाचा सोहळा पहायचा असे आमचे ठरले होते, पण भीतीपोटी तो बेत रद्द केला. या साथीचा पुण्याच्या गणेशोत्सवावर परिणाम झालेला टीव्हीवर दिसत होता, पण तो साजरा झालाच आणि विसर्जनाची मिरवणूकसुध्दा निघालीच. सुदैवाने त्यातून साथीचा मोठा उद्रेक झाला नाही.
असे असले तरी ती साथ पूर्णपणे नाहीशी झालेली नाही. महिनाभर उलटून गेला असला तरी अजून नवे रुग्ण सापडत आहेत. कालच दोन लहान मुलींचा बळी पडल्याची बातमी आजच्या पेपरात आहे. फक्त आता कोणालाही त्याचे फारसे कांही वाटेनासे झाले आहे. दहशत वाटेनासी झाल्यावर आता दिवाळीसाठी आम्ही पुण्याला आलो आहोत आणि नाकावर आच्छादन न घालता पुण्याच्या रस्त्यातून फिरतही आहोत. पुण्यातील रस्त्याने चालतांना तोंडावर मास्क परिधान केलेले किंवा नाकाला रुमाल लावून जाणारे लोक दिसतात, पण त्यांची टक्केवारी ८०-९० पासून १०-१५ पर्यंत खाली आली आहे. दिवाळीच्या खरेदीसाठी बाजारात लोकांची तोबा गर्दी आहे. स्वाईनफ्ल्यूसंबंधी उपयुक्त माहिती आणि खबरदारीचे उपाय यांचे फलक पुणे महानगरपालिकेने शहरात जागोजागी लावले आहेत. त्यातून लोकांचे प्रबोधन होऊन या साथीच्या प्रसाराला थोडा आळा बसला आहे यात शंका नाही.
या साथीवर लस बनवण्याच्या कामातसुध्दा पुणेकर शास्त्रज्ञांनी प्रगती केली असल्याची बातमी वाचली होती. त्याशिवाय कांही लोकांनी इतर मार्ग शोधून काढले आहेत. योगायोगाने नारायण पेठेतल्या एका पुरातन गणपतीमंदिरासमोरून चाललो होतो. हे नांव पुणेकर मंडळींच्या बोलण्यातून ऐकलेले असल्यामुळे आत जाऊन दर्शन घेतले. लाकडाचे चौकोनी खांब, त्यावर लाकडी तुळया, कडीपाटाचे छत वगैरे जुन्या पध्दतीचे बांधकाम अजून टिकून आहे. बहुतेक खांबांवर अमूक तमूक गोष्टी करू नयेत याबद्दल सूचना देणा-या पुणेरी पाट्या लावलेल्या होत्या. बाहेर येतांना प्रवेशद्वाराजवळच स्वाईनफ्ल्यूबद्दल कांहीतरी लिहिलेला फलक दिसला. त्यावर एक संस्कृत श्लोक दिसल्यामुळे तो फलक वाचून पाहिला. स्वाईनफ्ल्यूपासून स्वतःचा खात्रीपूर्वक बचाव करण्याच् म्हणून कांही उपाय त्यावर दिले होते. ते असे आहेत.
- गायीच्या शेणाच्या गोव-या आणून घरात ठेवाव्यात
- रोज गोमूत्रप्राशन करावे
- अमक्या तमक्या पदार्थांनी युक्त असा धूप जाळावा
- खाली दिलेला मंत्र २१ वेळा म्हणावा
संगजा देशकालोत्थाअपि सांक्रमिका गदाः।
शाम्यन्ति .त्सरणतो दत्तात्रेयम् नमामि त्वम् ।।