कहाणी गणपतीची

पूर्वीच्या काळात श्रावण महिन्यात रोज कहाण्या वाचायची प्रथा होती. विजेचे दिवे नसल्यामुळे रात्री बाहेर सगळा अंधारगुडुप असे. त्यामुळे संध्याकाळी दिवेलागणीच्या वेळेस घरातील सर्व मंडळी घरी परत येत असत. सर्वांनी एकत्र जमायचे, एकाद्या चुणचुणीत मुलाने त्या दिवसाची आणि कधीकधी तिथीची कहाणी मोठ्याने वाचायची आणि इतर सर्वांनी ती भक्तीभावाने श्रवण करायची असा रिवाज होता. प्रत्येक कार्यक्रमाची सुरुवात गणपतीचे स्मरण करून करण्याची पध्दत आहे. त्याप्रमाणे गणपतीची कहाणी वाचून या कार्यक्रमाची सुरुवात होत असे. ही कहाणी खाली दिली आहे. माझे बंधू डॉ.धनंजय घारे यांनी सांगितलेला या कहाणीचा अन्वयार्थही खाली दिला आहे.

गणेशाची कहाणी.

ऐका परमेश्वरा गणेशा तुमची कहाणी.

निर्मळ मळे, उदकाचे तळे, बेलाचा वृक्ष आणि सुवर्णाची कमळे. विनायकाची देवळे राउळे. मनचा गणेश मनी वसावा. हा वसा कधी घ्यावा ? श्रावण्या चौथीस घ्यावा. माघी चौथीस संपूर्ण करावा. संपूर्णाला काय करावे ? पशा पायलीचे पीठ कांडावे. त्याचे अठरा लाडू करावे. सहा देवाला द्यावे सहा ब्राह्मणाला द्यावे. सहाचं सहकुटुंब भोजन करावे. अल्पदान महापुण्य. ऐसा गणराज मनी ध्याइजे, मनी पाविजे. चितलं लाभिजे. मन:कामना निर्विघ्न कार्यसिद्धी करीजे. ही पांचा उत्तरांची कहाणी सांठा उत्तरी सुफ़ल संपूर्ण.

तात्पर्य व बोध :

श्रीगणेशाच्या सर्वोत्कृष्ट पूजेसाठी श्रीगणेश मूर्तीची मनामध्येच ध्यान-धारणा मार्गाने स्थापना करून पूजा करावी. हा मानस पूजा विधी षोडश उपचाराने सिद्धीस नेण्यास उपयोगी अशी काहि संस्कृत स्तोत्रे आहेत. त्यातील एखादे तोंड पाठ केल्यास वा संपूर्ण पूजाविधीच तोंड पाठ केल्यास अशी पूजा करणे सहज शक्य होते.

या मानस पूजेचेच एक सहा महिन्यांचे "व्रत" करावे (वसा घ्यावा). श्रावण शुक्ल चतुर्थीस प्रारंभ करून सहा महिने माघी शुक्ल चतुर्थी पर्यन्त हे व्रत पाळून त्याचे नित्य नेमाने आचरण करावे. यां वशाला एका दमडीचाही खर्च येत नाही. त्यामुळे अत्यंत गरीबांतही गरीब अशा माणसांनाही हा वसा घेणे (वा व्रत करणे-पाळणे) अगदी सहज सुलभ साध्य आहे.

नंतर या व्रताचे उद्यापन करावे. त्यांतहि अगदी कमी खर्चात व स्वत:च्या आर्थिक स्थितीला परवडेल अशा प्रकारे ते (उद्यापन) कसे करावे ते वरील कहाणीत वर्णन केलेले आहे. श्रीगणेशाला प्रत्येक कार्यारंभी नमन करून 'निर्विघ्न कार्यसिद्धि' साठी त्याची प्रार्थना करण्याची पद्धत आहे.